Spomen groblje boraca NOR-a otvoreno je za javnost 21. oktobra 1984. godine povodom 40-te godišnjice oslobođenja Novog Sada. Objekat je izgrađen u periodu 1983-84. Idejni projekat je rad novosadskog arhitekete Čedomira Radovića, sa grupom autora, koji je za urbanističko-arhitektonsko rešenje spomen groblja 1977. godine osvojio drugu nagradu na opštem jugoslovenskom konkursu. Autor skulptorskih simbola je mr Sava Halugin, akademski vajar iz Subotice.
Spomen groblje palih boraca prostire se na površini od 4,0 ha u okviru kompleksa Gradskog groblja u Novom Sadu.
Do groblja se stiže stazom okruženom belim brezama, zimzelenim drvećem, zelenim i ružičastim šibljem. Elementi sagledivi na prvi pogled su kružni ceremonijalni trg, dvojna, visoka, u sivom mermeru isklesana šestostrana forma (kapija), popločana staza koja vodi do druge slične forme. Desno i levo , u parcelama koje formiraju staze postavljene su u nepravilnom ritmu bele, kamene, indentične skulpture, oko 90 cm visine, ukupno 288. Sagledive su u dve profilacije, sa malim krilcima ili bez njih, u zavisnosti odakle se posmatra. Svaki beli, niski simbol je obeležje mesta počivka poginulog i na njemu je dosta neupadljivo isklesano ime i prezime, godina rođenja i smrti poginulog. U spomen prostor se ulazi preko centralne dijagonale Avenije Revolucije koja je na ulasku i izlasku obeležena kamenim obeliscima koji dočaravaju zamišljenu liniju Nišana i Mušice, strašnog vizira mladosti kojoj je ovo spomen- obeležje posvećeno.
Centralna avenija simbolizuje čvrstinu vere i ideala koji su vladali životima ove ponosne mladosti.
Tu su sahranjeni posmrtni ostaci palih boraca koji su preneti sa starih grobalja u Novom sadu, ukupno 288. Na odgovarajući način uklesivanjem imena još 538 poginulih boraca evocirana je uspomena na one čiji posmrni ostaci nisu sahranjeni na starim grobljima.
Zatečeno stanje i radovi obnove
Od otvaranja do danas, spomen kompleks nije obnavljan što je rezultiralo prisustvom primetnih oštećenja na svim njegovim elementima u vidu pukotina, naslaga prljavštine, polomljenih ploča, staza koje su skoro zatrpane, natpisa na simbolima koji su jedva ili potpuno nevidljivi i dr.
Radovi obnove su obuhvatali čišćenje naslaga i nečistoća sa mermerne ploče postavljene na ulazu u groblje,saniranje svih oštećenja i čišćenje od nečistoća na spomeniku, kao i na spomeniku na izlazu iz groblja, čišćenje teksta i aplikacija na spomeniku i ukoliko se ukaže potreba njihovog produbljavanja, saniranje postojećih klupa od kamena, popunjavanje pukotina i rekonstrukcija kamena na mestima oštećenja, dopremanje i montažu novih klupa na mestima gde su nekada postojale. Takođe je predviđeno i čišćenje nadgobnih spomenika od crnih naslaga, nečistoće i lišajeva, sa zapunjenjem pukotina i rekonstrukcijom kamena na mestima oštećenja. Na kraju je izvedena konačna površinska zaštita svih nadgrobnih spomenika i spomenika na ulazu i izlazu iz groblja, adekvatnim sredstvom na bazi silana, za zaštitu i održavanje kamena izloženog delovanju raznih atmosferilija, i čišćenje centralnog platoa za postavljanje cveća u svih staza u okviru groblja, odnečistoće trave i zemlje nanete preko istih, samopunjavanja fugni u delovima gde se ukaže potreba.
Utvrđeno je, prilikom čišćenja spomenika, da ne treba, kako je u predmeru radova navedeno, farbati slova na spomenicima u crnu boju, jer ona nisu ni bila farbana, osim na par spomenika koje su naknadno ofarbali verovatno članovi porodice stradalog što nije u skladu sa autorskim delom. Slova su samo bila uklesana, što je i potvrdio autor Sava Halugin, a i na licu mesta je utvrđeno nakon čišćenja spomenika.
Radovi su započeti dana 07.09.2020. godine, a završeni su 24.10. 2020. godine.
